Pressboki

Eksplikacja reżyserska

Persona non grata jest projektem filmu psychologicznego, w którym głównym motywem jest obsesja podejrzeń. Główny bohater jest idealistą, który najpiękniejsze lata życia oddał zmaganiom o wolność i dziś przeżywa słodycz rozczarowania. Rzeczywistość, w której żyje odbiega daleko od jego dawnych wyobrażeń. Młodzież, która pod jego skrzydłami wchodzi w życie jest daleka od jego ideałów. Życie wśród dyplomatów konfrontuje go na co dzień z zakłamaniem. Tłumione uczucie do młodej dziewczyny przeplata się z podejrzeniem, że ukochana zmarła żona go zdradziła.

Głównym środkiem wyrazu, na którym film się opiera jest aktorstwo. Scenariusz powstał z myślą o konkretnej obsadzie, w której dwie główne męskie role grają aktorzy, których sława przekracza granice ich krajów (szczególnie Nikita Mikhalkov). W roli młodej dziewczyny, Rosjanki, liczę na odkrycie nowej pokoleniowej twarzy.

Klimat filmu zamierzonego w pierwszej części może przypominać Ostatnie tango w Paryżu. Użyłem techniki cinemascope, która paradoksalnie sprawdza się czasem w filmach kameralnych i psychologicznych pozwalając na koncentrację na bliskich planach bohaterów. W kontrapunkcie pozostała strona krajobrazowa, obraz przyrody Urugwaju, który w finałowych scenach wnosi świadectwo potęgi przyrody i harmonii, z jaką człowiek kresu życia odnajduje zarówno w sobie, jak i w otaczającym go świecie przyrody.

Otoczenie zawodowe głównego bohatera jest z natury rzeczy kosmopolityczne. Życie dyplomatów jest pewną atrakcją wizualną, a obecne w scenariuszu wątki sensacyjne (szpiegostwo, przemyt narkotyków, handel żywym towarem) wnoszą kontrapunkt w sferze wizualnej wprowadzając obraz nocnych klubów. Wątki te w zamierzeniu łamią refleksyjny rytm filmu. Bohater, dziś dyplomata, był kiedyś muzykologiem.

W filmowym katharsis odnajduje harmonię własnych uczuć, która znajduje wyraz w muzyce. Jej autorem jest mój stały współpracownik Wojciech Kilar, który opatrzył muzyką wszystkie bez wyjątku moje filmy i ma w swym dorobku obok muzyki symfonicznej ilustracje muzyczne do ostatnich filmów Coppoli, Polańskiego i Wajdy. Krzysztof Zanussi

Obsada

ZBIGNIEW ZAPASIEWICZ (WIKTOR)

Wybitny aktor teatralny i filmowy. Studiował na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej (1951-52). Grał kolejno w teatrach: Młodej Warszawy i Klasycznym (1956-59), Współczesnym (1959-66 i 1993-2000), Dramatycznym (1966-83). Powszechnym (1983-87), Polskim (1990-93). Od 2000 ponownie aktor Teatru Powszechnego. W latach 1986-90 dyrektor Teatru Dramatycznego. Od 1959 wykładowca w warszawskiej PWST, w latach 1981-84 dziekan Wydziału Reżyserii, a w latach 1984-87 jego prodziekan. W latach 1969-71 prodziekan Wydziału Aktorskiego. W 2002 roku odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za "za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej".

NIKITA MICHAŁKOW (OLEG)

Prawdziwe nazwisko: Nikita Siergiejewicz Michałkow Konczałowski (młodszy brat reżysera Andrieja Konczałowskiego). Urodzony w Moskwie reżyser, aktor, scenarzysta i producent. Należy do grona najbardziej uznanych współczesnych twórców kina rosyjskiego. Jest laureatem licznych nagród, w tym statuetki Oscara (Spaleni słońcem) oraz Złotego Lwa (Urga). Debiutował jako realizator filmów krótkometrażowych pod koniec lat 60. W 1989 roku założył własne studio filmowe TRITE. Jest przewodniczącym Związku Filmowców Rosyjskich.

JERZY STUHR (RADCA)

Jeden z najbardziej wszechstronnych aktorów polskiego filmu i teatru. W roku 1970 ukończył polonistykę na UJ. Dwa lata później został absolwentem Wydziału Aktorskiego krakowskiej PWST. Jeszcze w czasie studiów zaczął występować w Starym Teatrze w Krakowie. Od początku lat osiemdziesiątych współpracuje z teatrami włoskimi. W latach 1990-1997 był rektorem krakowskiej PWST. Ponownie objął funkcję rektora krakowskiej Szkoły Teatralnej w roku 2002. W roku 1994 uzyskał tytuł profesora w dziedzinie sztuk teatralnych. W roku 1992 ukazała się jego autobiograficzna książka "Sercowa choroba". W latach 90. zwrócił się w stronę kina autorskiego. Od 1998 roku jest członkiem Europejskiej Akademii Filmowej. Użyczył głosu głównemu bohaterowi animowanego filmu Shrek. DANIEL OLBRYCHSKI (WICEMINISTER)

Jeden z naszych najwybitniejszych aktorów. Legenda polskiego kina. Na ekranie debiutował w 1964 r. będąc jeszcze studentem PWST w Warszawie. Mimo, iż nie ukończył studiów, jego wielki talent szybko rozbłysnął. Jego mistrzem i wymagającym nauczycielem był Andrzej Wajda, u którego zagrał w 10 filmach. Pracował również z wybitnymi reżyserami europejskimi, w tym z Volkerem Schloendorffem, Claudem Lelouchem, Nikitą Michałkowem. W sumie na koncie ma ponad 150 ról oraz dziesiątki nagród, w tym francuski Order Sztuk Pięknych i Nauk Humanistycznych, Legię Honorową, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy artystycznej.

ANDRZEJ CHYRA (WALDEMAR)

Aktor i reżyser teatralny. W 1987 roku ukończył PWST w Warszawie. Na ekranie zadebiutował w filmie Kolejność uczuć Radosława Piwowarskiego. Rok później wyreżyserował na scenie warszawskiego Teatru Stara Prochownia sztukę "Z dziejów alkoholizmu w Polsce". Popularność oraz nagrodę dla najlepszego aktora na festiwalu w Gdyni zdobył dzięki roli Gerarda w filmie Dług Krzysztofa Krauzego. HALINA GOLANKO (HELENA)

Po ukończeniu liceum została modelką. Zagrała w ponad 30 polskich filmach. Za rolę w filmie Janusza Zaorskiego Uciec jak najbliżej otrzymała nagrodę aktorską na KSF "Młodzi i Film" w Koszalinie. Zajmowała się również montażem.

Pod koniec lat 80-tych zakończyła karierę aktorską.

Realizatorzy

KRZYSZTOF ZANUSSI (SCENARIUSZ I REŻYSERIA)

Urodzony w 1939 roku w Warszawie. W latach 1955-59 studiował na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1959 roku studiował na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1960 roku rozpoczął studia na Wydziale Reżyserii Łódzkiej Szkoły Filmowej, którą ukończył w 1966 roku. Od 1966 roku zrealizował wiele filmów dokumentalnych, fabularnych dla kina i telewizji tak w Polsce jak i za granicą. Jest autorem lub współautorem scenariuszy swoich filmów (niektóre z nich zostały opublikowane: w Polsce (3 tomy), we Włoszech (2 tomy), oraz w Rosji, na Węgrzech, w Niemczech, Czechach i w Indiach. W latach 1974-1981 był wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Od 1979 roku jest dyrektorem i kierownikiem artystycznym Studia Filmowego "TOR". Reżyseruje przedstawienia operowe i teatralne w Polsce, Niemczech, Szwajcarii, we Włoszech, Francji i Rosji. W marcu 1990 roku został wybrany Prezydentem Federacji Europejskich Realizatorów Audiowizualnych (FERA). Od 1992 roku jest profesorem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jest członkiem Stowarzyszenia EUROVISIONI, Polskiego PEN-Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy.

EDWARD KŁOSIŃSKI (ZDJĘCIA)

Wybitny polski operator. Ukończył Wydział Operatorski PWSTiF w Łodzi. Autor zdjęć do kilkudziesięciu filmów. Pracował z najwybitniejszymi polskimi reżyserami, m.in.:

z Krzysztofem Zanussim

1972 ILUMINACJA

1976 BARWY OCHRONNE

1990 ŻYCIE ZA ŻYCIE. MAKSYMILIAN KOLBE

2000 ŻYCIE JAKO ŚMIERTELNA CHOROBA PRZENOSZONA DROGĄ PŁCIOWĄ

2002 SUPLEMENT

z Andrzejem Wajdą

1974 ZIEMIA OBIECANA

1976 CZŁOWIEK Z MARMURU

1978 BEZ ZNIECZULENIA

1979 PANNY Z WILKA

1981 CZŁOWIEK Z ŻELAZA

1985 KRONIKA WYPADKÓW MIŁOSNYCH

z Krzysztofem Kieślowskim

1988 DEKALOG 2

1993 TRZY KOLORY. BIAŁY

z Jerzym Stuhrem

1999 TYDZIEŃ Z ŻYCIA MĘŻCZYZNY

2003 POGODA NA JUTRO

WOJCIECH KILAR (MUZYKA)

Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Jako stypendysta rządu francuskiego, kształcił się pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu. Dyplom ukończenia studiów z najwyższym odznaczeniem uzyskał w 1955 roku. Tworzy muzykę klasyczną i filmową od ponad 50 lat. Odniósł wielkie sukcesy w Polsce jak i za granicą. Jest autorem muzyki do ponad 130 filmów (od 1992 roku pisze także dla Hollywood). W 1999 roku Uniwersytet Opolski przyznał mu tytuł doktora honoris causa. W 2002 został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski "w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, za osiągnięcia w pracy twórczej".

Streszczenie

Wiktor (Zbigniew Zapasiewicz), ambasador Polski w Urugwaju boleśnie przeżywa nagłą śmierć ukochanej żony Heleny (Halina Golanko). Przyjeżdżając do kraju spotyka rosyjskiego wiceministra spraw zagranicznych, Olega (Nikita Mikhalkov), z którym przyjaźnił się przed dwudziestu laty. Wówczas był działaczem podziemia, a Oleg stawiał pierwsze kroki w dyplomacji sowieckiej w Polsce. Z tamtych lat datuje się ich zażyła przyjaźń obciążona dwoma podejrzeniami. W oczach Wiktora Oleg mógł być w swojej ambasadzie oddelegowany do infiltrowania polskiego podziemia. Po drugie, bliska przyjaźń Olega ze zmarłą właśnie żoną Wiktora kryje w sobie podejrzenie, czy zmarła nie zdradziła męża z ujmującym do dziś Rosjaninem.

W polskiej ambasadzie w Urugwaju, z polecenia Wiktora, zaczyna pracę jego młody protegowany, Waldemar (Andrzej Chyra), który ze studiów w Rosji przywiózł piękną żonę, Rosjankę Oksanę (Maria Bekker). Po powrocie z Polski Wiktor nieświadomie przelewa część swoich uczuć do zmarłej żony na małżonkę swego podwładnego.

Polska ambasada pilotuje transakcję zbrojeniową, w której Rosjanie są konkurentami. Transakcja ta jest bardzo ważna dla Polaków. Rodzi się podejrzenie, że ambasada jest infiltrowana przez wywiad rosyjski. Podejrzenie pada na Oksanę. Wiktor przeżywa rozterkę. Sam amatorsko szuka dowodów przeciw swojej pracownicy, nie ma bowiem wśród personelu nikogo z polskich służb bezpieczeństwa. Śledztwo jest tym trudniejsze, że w ambasadzie radca (Jerzy Stuhr) jest podejrzany o malwersacje, a Waldemar przez brak doświadczenia daje się wplątać pośrednio w aferę z przemytem narkotyków. Wiktor szuka wsparcia u Alfreda- ambasadora Włoch, z którym się od dawna przyjaźni. Konflikty kulminują się w chwili, kiedy w Montevideo odbywa się kongres, na którym pojawia się Oleg, a także polska delegacja z Wiceministrem (Daniel Olbrychski) na czele. Trwa walka o kontrakt zbrojeniowy. Wygląda na to, że Rosjanie zwyciężają.

Wiktor zastawia kolejną pułapkę i łapie Oksanę na tym, że kopiuje prywatnie różne oficjalne dokumenty.

Spotkanie Wiktora z Olegiem ma wyjaśnić wiele wątpliwości ....