Syn Szawła w naturalistyczny sposób opowiada o kilku dniach Saula w obozie w Auschwitz. 7

Trauma wojennych wydarzeń wciąż tkwi w nas. Rozliczeniowe filmy, fabularne uładzenia i dokumentalne podróże pozwalają nam poczuć namiastkę tamtych wydarzeń, ale rządzą się swoimi prawami: schematami, uproszczeniami, a przede wszystkim unikaniem nadmiernej makabry i brzydoty. Jednak jak inaczej można opowiadać o zagładzie, morderstwach dokonywanych na tysiącach ludzi w obozach koncentracyjnych, niż poprzez czystość obrazu i intencji. Co czyni film László Nemesa innym niż pozostałe produkcje o Holocauście? Surowość i bezkompromisowość oddania niezłomnego ducha ludzi martwych już za życia.

Syn Szawła w naturalistyczny sposób opowiada o kilku dniach Saula w obozie w Auschwitz. Mężczyzna należy do Sonderkommando i wraz ze współwięźniami pracuje przy eksterminacji Żydów, kupując sobie dzięki temu dodatkowe miesiące życia. Obserwujemy go w sortowni, przy wprowadzani ludzi do komór gazowych, w krematoriach czy w pobliżu ogromnych dołów wysypanych wapniem. Wyprane z emocji twarze, pogodzone ze swoim losem, mechanicznie wykonują polecenia Niemców, choć nadzieja na uwolnieni wciąż w nich tkwi, to zdają sobie sprawę z beznadziei sytuacji. W tym makabrycznym świecie, Saul postanawia pochować zwłoki młodego chłopca, którego uznaje za swojego syna. Absurdalne i desperackie działania stanowią walkę o odrobinę normalności w obozowej rzeczywistości albo szalone odchodzenie od zmysłów.

László Nemes przeprowadza widzów przez wszystkie kręgi piekła. Wędruje z kamerą utkwioną tuż za plecami bohatera, nie odwraca jej w najstraszniejszych momentach. Jego obraz przypomina ożywione fotografie z tamtych czasów: kwadratowe, lekko zamglone i niewyraźne. Takie, które o wiele bardziej działają emocjonalnym niedopowiedzeniem niż czystością kadru. Zwężone kadry dają wrażenie dusznej atmosfery, a precyzyjne odwzorowanie pomieszczeń oddaje ducha dokumentalnego zacięcia reżysera.

Precyzyjnie skonstruowana historia unika jednoznacznych postaw i schematycznych postaci obecnych choćby w Pianiście czy Liście Schindlera, przenosząc opowiadanie o Holocauście na zupełnie inną płaszczyznę. Zostawia gdzieś z boku rozważania o minionych wydarzeniach, prowokuje do zadawania pytań: jak daleko można się posunąć w przedstawianiu Zagłady. Szokuje odważnymi zdjęciami, które wielokrotnie widzieliśmy w filmach dokumentalnych (choćby w obrazie z getta warszawskiego Niedokończony film), przy zachowaniu spójnej opowieści fabularnej. Oszczędne dialogi, pomieszanie języków i wiarygodne przedstawienie sprawiają, że Syn Szawła jest ważnym filmem. Niełatwym w odbiorze, bolesnym świadectwem, które rozdziera serce.