Filmy demon, obrzęd

W okresie Święta Zmarłych i Zaduszek przez współczesną Warszawę wędruje Anioł Stróż (G. Szapołowska) pod postacią kobiety w biało-czerwonej szacie. W połowie XIX w. w przeddzień Święta Zmarłych, na Wileńszczyźnie obchodzonych jako „dziady”, w rodzinne strony wraca widmo Poety (G. Holoubek), by wspomnieć niespełnioną miłość z młodości i losy konspirującej młodzieży. Ksiądz (T. Łomnicki) rozpoznaje w nim Gustawa. Na cmentarzu Guślarz (M. Komorowska) prowadzi obrzęd dziadów, do którego dołączają zjawy. W Salonie na Zamku Królewskim w Warszawie w okresie zaborów Senator (H. Bista) przyjmuje gości. W celi wileńskiego więzienia młody Gustaw kochanek (A. Żmijewski) przeobraża się w patriotę Konrada. Wszystkie te wątki łączą się w swobodnej adaptacji arcydzieła Adama Mickiewicza autorstwa Tadeusza Konwickiego. Jako uznany pisarz i doświadczony filmowiec, pochodzący spod Wilna, w przełomowym 1989 roku sięgnął po dramat romantyczny, dzieło kluczowe dla polskiej tradycji literackiej, miłosnej i niepodległościowej. Film był wydarzeniem artystycznym roku.