Filmy dziewiętnasty wiek, wisła

Druga połowa XIX wieku. Antek mieszka z owdowiałą matką i rodzeństwem we wsi nad Wisłą. Kilkuletni chłopak często zaniedbuje swoje obowiązki w doglądaniu krów, które wchodzą w szkodę. Jest ciekawy świata, lubi przyglądać się wiatrakowi po drugiej stronie rzeki… Ponieważ w domu niewiele z niego pożytku, matka wysyła go do szkoły, aby nauczył sie czytać i pisać… Biedną wdowę nie stać na opłacanie nauki, więc chłopak wraca do domu. Matka i kum Andrzej po namyśle postanawiają wysłać Antka do miasta…

Zabór austriacki, rok 1893. Dziesięcioletni Henryk trafia do szkoły w Krakowie. Ale nie w szkole, tylko na stancji u baronowej von Golz przechodzi edukację patriotyczną i obywatelską lojalistów. Jednak Henryk nie ulega ich wpływom, wraz z kolegami ze szkoły składa przysięgę na wierność ojczyźnie i walczy z nie lubianym nauczycielem języka niemieckiego. W szkole chłopcy są szykanowani, baronowa wymawia Henrykowi stancję...