Pressboki

Krótko o filmie

Pierwsza od wielu lat pełnokrwista komedia Romana Polańskiego Rzeź to entuzjastycznie przyjęta na festiwalu w Wenecji ekranizacja sztuki Yasminy Rezy "Bóg mordu", która od wielu sezonów przyciąga tłumy rozentuzjazmowanych widzów do renomowanych teatrów po obu stronach Atlantyku.

Dwie nowojorskie pary: Alan (Christoph Waltz nagrodzony Oscarem za kreację w Bękartach wojny Quentina Tarantino) i Nancy (Kate Winslet, laureatka Oscara za rolę w Lektorze) oraz Michael (nominowany do Oscara za musical Chicago John C. Reilly) i Penelope (Jodie Foster, zdobywczyni Oscarów za wirtuozerskie kreacje w Oskarżonych i Milczeniu owiec). Zdawałoby się, że wszystko je łączy. Nienaganne maniery, wysoki standard życia i satysfakcja z uczących się w najlepszych szkołach dzieci. Wszyscy czworo mogą uważać się za elitę amerykańskiej socjety. Kiedy ich dzieci wszczynają bójkę, na pozór niewinne spotkanie rodziców, zorganizowane celem wyjaśnienia sprawy, przerodzi się w lawinę potyczek i wzajemnych złośliwości. W tym piekielnie zabawnym pojedynku stawką będzie dobre imię i status każdego z uczestników. Nic zatem dziwnego, że wytrawni przeciwnicy dopuszczą się ciosów poniżej pasa. Wkrótce wyjdą na jaw głęboko skrywane tajemnice, a gdy więzy małżeńskie ulegną zaskakującemu rozluźnieniu, okaże się, że w nowoczesnym związku wszystkie chwyty są dozwolone... Roman Polański zebrał na planie Rzezi nie tylko aktorską śmietankę Hollywood, ale także najwybitniejszych twórców współczesnego kina. Autorem zdjęć jest Paweł Edelman - nagrodzony Cezarem oraz Europejską Nagrodą Filmową, a także nominowany do Oscara i BAFTY za Pianistę. Muzykę do filmu skomponował wielokrotnie nominowany do Oscara (ostatnio za Jak zostać królem) Alexandre Desplat, scenografię zaprojektował laureat nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej za Ojca chrzestnego II Dean Tavoularis, a za montaż Rzezi odpowiada trzykrotny zdobywca Cezara - Hervé de Luze (Autor widmo, Nie mów nikomu, Pianista). "Nie tylko najzabawniejszy film w jego karierze, ale i koncert gry aktorskiej. Polański zasługuje na uznanie za sposób, w jaki odczarował ekranowe wizerunki swoich gwiazd. Po sukcesie Bękartów wojny wydawało się, że Christoph Waltz do końca życia będzie wcielał się w kolejne wersje Hansa Landy. W Rzezi Austriakowi udaje się wreszcie uciec od demonicznego pułkownika – gra na niższych tonach i unika markowych spojrzeń psychopaty ze szklaneczką odtłuszczonej latte. Jodie Foster już dawno nie miała w sobie tyle ognia, John C. Reilly – choć początkowo wygląda na poczciwego misia – pokazuje kły, a Kate Winslet (chyba pierwszy raz od czasu epizodu w Statystach popisuje się talentem komicznym (…) Dowcipne dialogi przypominają zazwyczaj serie z pistoletu maszynowego. Jak ktoś chce, będzie mógł wyłowić z tego filmu parę niewesołych obserwacji dotyczących kondycji zachodniej klasy średniej. Reszta widzów powinna się po prostu dobrze bawić." Łukasz Muszyński, Filmweb

"To triumf formy i triumf Polańskiego, jego reżyserii, jego spojrzenia.(…) Kamera jest jednym z bohaterów Rzezi. Sprawia, że widz w trakcie rozmowy czworga rodziców popada w chaos. Doznajemy zawrotu głowy, nieustannie zbijani z tropu, chcąc osądzić uczestników tej walki i instynktownie szukając racji którejś ze stron. Tymczasem to sytuacja ma rację. Farsohorror napędza się sam, wśród śmiechu widowni." Tadeusz Sobolewski, Gazeta Wyborcza

"Znakomita i bardzo filmowa adaptacja sztuki Yasminy Rezy (…) Dzisiejsze kino artystyczne często przykuwa uwagę efektami. Polański nie potrzebuje efektów, bo umie, jak kiedyś Hitchcock, budować napięcie wewnątrz najbanalniejszej sytuacji, zagęszczać rzeczywistość." Tadeusz Sobolewski, Gazeta Wyborcza

"Na widowni śmiech nie milknie (…). Aktorzy, obserwowani wirtuozerską kamerą Pawła Edelmana, dają popis gry. W ciągu 80 minut przechodzą od śmiechu do rozpaczy i ujawniają prawdziwe charaktery postaci.(…) Rzeź ma intensywność obrazów takich jak Kto się boi Virginii Woolf. Roman Polański przypomniał, że aby w kinie przykuć uwagę widzów, wystarczy czasem kilka osób i prawda, którą czuje się w każdym kadrze." Barbara Hollender, Rzeczpospolita

"Drapieżny, błyskotliwie zagrany i chyba najszybszy film nakręcony przez 78-letniego reżysera, w pełni wykorzystuje komediowy potencjał sztuki Yasminy Rezy" Todd McCarthy, Hollywood Reporter

"Szybki, wściekły i często przezabawny film" Lou Lumenick, New York Post

"Aktorski sparing mistrzów" Lee Marshall, This is London

O produkcji - Początki

Laureat Oscara, Roman Polański, wyreżyserował Rzeź, filmową adaptację sztuki Yasminy Rezy, zatytułowanej "Bóg mordu". W jego filmie wystąpili Kate Winslet, Jodie Foster, John C. Reilly oraz Christoph Waltz.

Ta gorzka, ale i zabawna opowieść o czwórce rodziców, którzy spotykają się, żeby przedyskutować temat bójki pomiędzy ich dziećmi, ukazuje groteskowe poglądy i uprzedzenia przedstawicieli amerykańskiej klasy średniej.

Akcja Rzezi toczy się w czasie rzeczywistym. W starciu bierze udział małżeństwo Nancy i Alana Cowanów przeciwko liberalnej aktywistce i pisarce, Penelope Longstreet i jej mężowi Michaelowi. W sposób zaskakujący, a miejscami nawet wstrząsający, film obnaża hipokryzję i pokazuje prawdziwe oblicze, które ludzie skrywają za fasadą sztucznej uprzejmości.

Doceniona zarówno przez krytykę, jak i publiczność sztuka "Bóg mordu", odnosiła sukcesy na scenach Paryża, Londynu oraz Broadwayu, od czasu premiery w 2006 roku i zdobywała prestiżowe nagrody teatralne, jak Tony Award oraz Laurence Olivier Award.

Od momentu, gdy zobaczył sztukę po raz pierwszy, Roman Polański był przekonany, że jest to doskonały materiał na film: "Charakter tego utworu jest przezabawny, a tempo wartkie. Najbardziej pociągało mnie w nim jednak to, że akcja rozgrywa się w czasie rzeczywistym. Nigdy nie nakręciłem filmu bez najmniejszej choćby elipsy czasowej i nie przypominam sobie, żebym kiedyś taki oglądał."

Polański skontaktował się z Yasminą Rezą w sprawie ekranizacji "Boga mordu" i zaproponował jej współpracę. W oryginale, akcja sztuki jest osadzona w Paryżu, ale w broadwayowskiej wersji, Paryż zamieniono na Nowy Jork. Polański postanowił zlokalizować akcję filmu na Brooklynie. "Duch tej sztuki wydał mi się bardziej amerykański, niż francuski" – wyjaśnia reżyser. – "A Brooklyn jest najbardziej prawdopodobnym miejscem, w którym mogłyby żyć podobne, liberalne rodziny."

Pomimo wielu trudności, które się z tym wyborem wiązały, reżyser chciał dochować wierności sztuce Rezy, jeśli chodzi o czas i miejsce akcji, a więc nakręcić film w czasie rzeczywistym, zamkniętym w dziewięćdziesięciu minutach i umiejscowić jego akcję w jednym pomieszczeniu. "Zrobienie filmu, którego akcja przebiega w czasie rzeczywistym, bez żadnej elipsy, było prawdziwym wyzwaniem" - opowiada reżyser. – "Od dzieciństwa lubię filmy, które rozgrywają się w jednym miejscu, dużo bardziej niż filmy akcji. Lubię to uczucie bliskości, bycia z bohaterami, podobne do tego, czego doświadcza się obcując z malarstwem holenderskim. Dobrym przykładem jest "Małżeństwem Arnolfinich" Van Eycka - artysta sprawił, że patrząc na obraz ma się wrażenie, że jest się w tym pokoju. Robiłem wcześniej filmy rozgrywające się w zamkniętej przestrzeni, ale nie w aż tak rygorystycznych warunkach, więc było to dla mnie nowe doświadczenie."

O produkcji - Zdjęcia

Polański, reżyser którego filmy charakteryzuje wizualny rozmach, skompletował na planie Rzezi wspaniałą grupę twórców, w tym operatora Pawła Edelmana, nagrodzonego Oscarem scenografa, Deana Tavoularisa oraz kostiumolog, Milenę Canonero.

Wytyczne reżysera dotyczące scenografii i kostiumów były bardzo krótkie i proste. "Chciałem, żeby scenografia i kostiumy była realistyczne i współczesne" – mówi Polański. – "To był jedyne zalecenie, które przekazałem Deanowi i Milenie, nie potrzebowali dodatkowych wskazówek."

Stworzenie odpowiedniego planu zdjęciowego do filmu było równie ważne, co występujący w nim aktorzy. Dean Tavoularis, scenograf znany dzięki wieloletniej współpracy z Francisem Fordem Coppolą, z którym zrealizował takie filmy, jak Rozmowa, trylogia "Ojciec chrzestny", czy Czas Apokalipsy, wybudował plan zdjęciowy do Rzezi na przedmieściach Paryża, w miejscowości Bry-sur-Marne.

Tavoularis stworzył wnętrza, które wyglądają tak autentycznie, jak tylko było to możliwe. Aktorzy mogli przemieszczać się z jednego pokoju do drugiego, pokoje łączyły się ze sobą, jak w prawdziwym mieszkaniu, było też przejście na klatkę schodową z windą i drzwiami do innych mieszkań. Tavoularis zaprojektował apartament tak, aby kamera mogła się płynnie przemieszczać wraz z aktorami, gdy przechodzą do innego pomieszczenia. Scenografia miała udział w narracji filmu, wprowadzała dodatkowy element dramaturgiczny w kluczowych scenach. Przykładem może być scena, w której Penelope pomaga Alanowi wyczyścić spodnie w łazience. Do łazienki można było wejść tylko przez sypialnię Penelope i Michaela, mijając ich łóżko, przez co sytuacja staje się nieco intymna i krępująca.

Tavoularis, który współpracował z Polańskim na planie filmu Dziewiąte wrota, nigdy wcześniej nie robił scenografii do filmu, który praktycznie rozgrywa się w jednej, zamkniętej przestrzeni. "Starałem się stworzyć scenografię, która jak najwierniej odtwarzałaby rzeczywistość" – mówi Tavoularis. – "Zawsze bardzo dbam o detale, bo nigdy nie wiadomo jak wiele reżyser zechce ostatecznie pokazać, czy nie każe aktorom i kamerze zajrzeć do którejś szafy, czy szuflady. Niektóre przedmioty na planie zastały specjalnie sprowadzone z Nowego Jorku, a konkretnie z Brooklynu - na przykład jedzenie, które znajduje się w lodówce. Wiedziałem, że część wyposażenia mieszkania będzie niewidoczna w filmie, ale zaaranżowałem je w całości również ze względu na aktorów. To bardzo pomocne, gdy aktorzy przez cały film grają w jednym wnętrzu."

Jego wysiłki zostały docenione. "Kiedy zobaczyłem plan zdjęciowy, pomyślałem sobie, że spora część mojej pracy została już właściwie za mnie zrobiona" – mówi John C. Reilly. – "Na planach filmowych najczęściej są tylko te elementy, które na pewno uchwyci kamera. Kiedy otwierasz książkę, okazuje się, że w środku są czyste kartki, bo to atrapa. Jest w tym dużo sztuczności. Ale plan przygotowany przez Deana był autentyczny w najdrobniejszym szczególe. Kuchnia wyglądała tak, jakby można było w niej gotować. Były tam nawet te małe dziwne bibeloty, które ludzie trzymają na półkach. To pomogło nam lepiej wejść w role."

Dla kostiumolog, Mileny Canonero, która na dobrą sprawę wycofała się już z pracy przy filmach i w momencie, gdy zadzwonił do niej Roman Polański zajmowała się wyłącznie malowaniem obrazów, największą przyjemnością była możliwość pracy we Francji. "Nie pracowałam przy produkcji filmu od lat i byłam bardzo zaskoczona tym, jak niesamowici są rzemieślnicy z Francji" – opowiada Canonero. – "Stolarze, rekwizytorzy, dekoratorzy – to była ekipa najwyższej klasy."

Współpraca z Polańskim na planie Rzezi była dla Deana Tavoularisa kolejną okazją do zaobserwowania, jak wszechstronny talent posiada reżyser. "To Polański był osobą, która najczęściej znajdowała rozwiązanie dla jakiegoś problemu" – mówi Tavoularis. – "Jego wiedza obejmuje każdy aspekt produkcji filmowej, od scenografii po efekty specjalne. Potrafi świetnie wytłumaczyć jak chciałby, żeby coś zostało zrobione. Potrafi dotrzeć do samego sedna sprawy i pokazać prawdę. To jeden z najlepszych reżyserów na świecie."

Synopsis

Na osiedlowym placu zabaw dochodzi do bójki dwóch jedenastolatków. Podpuchnięte wargi, połamane zęby… Rodzice "ofiary" spotykają się z rodzicami "sprawcy" w ich mieszkaniu, aby w gronie dorosłych dojść do porozumienia. Rozmowa, która początkowo ma kulturalny przebieg, stopniowo zamienia się w ostrą kłótnię, która obnaża uprzedzenia, groteskowe poglądy i ograniczenia wszystkich uczestników spotkania. Nikt z tego grona nie uniknie rzezi.

Dwie pary małżeńskie w Rzezi zagrali: laureatka Oscara, Kate Winslet (Mildred Pierce, Lektor) i uhonorowany Oscarem Christoph Waltz (Woda dla słoni, Bękarty wojny), jako Nancy i Alan oraz zdobywczyni Oscara, Jodie Foster (Azyl, Milczenie owiec) i John C. Reilly (Musimy porozmawiać o Kevinie, Magnolia), jako Penelope i Michael.

Scenariusz, na podstawie sztuki własnego autorstwa, zatytułowanej "Bóg mordu", napisała, wspólnie z Romanem Polańskim, Yasmina Reza. Producentem filmu jest Saïd Ben Saïd (Świadkowie, Crime d'amour) z SBS Productions. Rzeź jest francusko-niemiecko-polską koprodukcją zrealizowaną przez SBS Productions, Constantin Film Produktion i SPI Polska. Autorem zdjęć do filmu jest Paweł Edelman (Autor widmo, Pianista), scenografii – zdobywca Oscara, Dean Tavoularis (Ojciec chrzestny, Czas Apokalipsy), kostiumów – laureatka Oscara, Milena Canonero (Maria Antonina, Barry Lyndon, Rydwany ognia), charakteryzacji – zdobywczyni Oscara, Didier Lavergne (Niczego nie żałują – Edith Piaf, Autor widmo), montażu - Hervé de Luze (Autor widmo, Pianista).