Filmy Serbia i Czarnogóra

Opowieść o Jugosłowianach, którzy opuścili kraj w trakcie trwania wojny domowej (1991-1995) i spędzili ponad dziesięć lat w Zachodniej Europie jako uchodźcy bądź azylanci. W drugiej połowie 2002 r., Unia Europejska odesłała wielu z nich wraz z rodzinami do Jugosławii. Jednakże większość ich urodzonych na obczyźnie dzieci zdecydowanie lepiej posługuje się językiem kraju, w którym się urodziły niż językiem swoich przodków – serbskim. Dramaturgię pogłębia fakt, że uchodźcy opuszczając ojczyznę pozbyli się wszelkiego majątku, co stawia ich w sytuacji, w której normalne życie jest niemalże niemożliwe.

Do małego górniczego miasteczka Bor (Serbia) przybywa młoda reżyserka z zamiarem wystawienia sztuki „Opera za trzy grosze” Bertolda Brechta z udziałem aktorów amatorów. Na casting zgłaszają się ludzie najróżniejszych zawodów, dla których przedstawienie jest ucieczką od otaczającej ich na co dzień ponurej rzeczywistości. Grają, piją i śpiewają o swoim mieście i surowym świecie.

Filmowy portret Jugoslava Kujundžicia - byłego piłkarza, aktora, popularnego tancerza i gwiazdy filmów porno. Kujundžić rozpoczął swoją karierę w teatrze underground jako performer w 1998 r. Rok później wystawił sztukę - monogram „Koji je danas dan?” („Którego dziś mamy?”), a zawarte w niej erotyczno – tragikomiczne ale też edukacyjne treści zwróciły na niego ogromną uwagę tak publiczności jak i mediów. Na początku 1999 r. utworzył grupę teatralną „Hiperrealisti”, z którą rozpoczął występy na stołecznej scenie „Libero-Markoni”, a podczas NATO-wskich bombardowań Belgradu dawał regularne przedstwaienia także w belgradzkich schronach. W okresie od 2000 do 2003 r. Kujundžić wraz ze współpracownikami napisał i wystawił na deskach „Libero-Markoni” sześć przedstawień („Ljubavni brodolom”, „Ni lutka ti nije ravna”, „Neuropsihijatrijska bolnica”, „Stjuardese su najveci leteci sisari”, „Baš sam ozedneo od ove birokratije” „Sex na eks”), niezwykle dowcipnie opisujących jego własne, burzliwe, przeplatane pornografią, nałogami i przygodami życie. Przedstawienia te są przestrogą przed niebezpieczeństwem zejścia na manowce, promując jednocześnie model zdrowego życia i wolnej miłości.

Film „Više od smrti manje od života” („Więcej niż śmierć, mniej niż życie”), został zrealizowany w czasie obchodów święta Św. Nikoli, (patron rodziny, jedno z najważniejszych świąt serbskiego prawosławia) w centralnym Kosowie, w okręgu Lipljan. Jest kolejnym obrazem prezentującym życie i sytuację nielicznych już, mieszkających w Kosowie Serbów, którzy w tym miejscu, będącym kolebką serbskiej państwowości, żyją dziś otoczeni przez wrogą ludność pochodzenia albańskiego. Nie mają możliwości wyjazdu, nikt też nie może ich odwiedzić, egzystują pozbawieni środków do życia i prądu, zapomnieni przez władze w Belgradzie i Boga. W kontekście tego niezwykle ważnego dla Serbów święta, ich sytuacja nabiera głębszego i bardziej bolesnego wymiaru.

Wojna domowa w Jugosławii (1992-1995) spowodowała rozpad państwa, w którym bohaterowie filmu się urodzili. Sonja jest Serbką z Chorwacji, Darko Chorwatem z Serbii i Czarnogóry. Oboje uciekli z jednego przemieszanego etnicznie środowiska, by przybyć w drugie, walcząc jednocześnie z licznymi przeciwnościami. Ich związek trwał sześć lat, a teraz poprzez film przekazują nam ogromne przesłanie, tak wielkie, jak morze...

Pewien człowiek wytrwale kultywuje szczególny rytuał: opuszcza zamieszkałe tereny i stromą, kamienistą ścieżką cierpliwie wspina się do martwej, leżącej wysoko w górach wioski. Tam, w dawnym domostwie swoich pradziadów, mężczyzna rozpala ogień. W ten sposób, z trzydziestu rozrzuconych po wiosce domostw, choć jedno zdaje się być pełne życia, w wiosce, gdzie od dawna już go nie ma.

Kobieta, która od ponad trzydziestu lat poszukuje zakopanego skarbu, udaje się do głowy państwa by przekazać mu tajemnicę o celu swych poszukiwań i tym samym ocalić Serbię. Podczas jazdy pociągiem opowiada o niewyobrażalnym bogactwie i o ludziach, którzy poświęcili życie w poszukiwaniu skrytego złota.

Zgodnie ze starym obyczajem na południu dawnej Jugosławii, rodzina, które nie miała męskiego potomka uważana była za przeklętą i skazaną na zgubę. Aby zapobiec klątwie, rolę następcy w takiej rodzinie powierzano jednemu z dzieci płci żeńskiej, zwanym od tej chwili „virdžiną”, które tym samym musiało całkowicie odrzucić swą żeńską tożsamość. Od tej chwili virdžina żyje jak mężczyzna, prowadząc smutne i surowe życie, w którym nie ma miejsca ani na miłość, ani na szczęście ani na przyszłość. Film opowiada o ostatniej żyjącej w górach Czarnogóry virdžinie.

W 1953 r., zaledwie osiem lat po zakończeniu II Wojny Światowej, grupa austriackich filmowców skupionych wokół „Cosmopol Film” z Wiednia, podjęła decyzję o zrealizowaniu filmu przy współpracy jugosłowiańskiego partnera, belgradzkiej firmy „UFUS”. Pomimo wielu przeszkód w realizacji tego projektu, koprodukcja zaowocowała powstaniem filmu „Die letzte Brücke” – „Poslednji most”, który otrzymał nagrodę na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1954 r. Dokument Srdjana Kneževicia jest zapisem wspomnień o realizacji filmu żyjących dziś uczestników tego przedsięwzięcia.

Głównego bohatera filmu Želimira Žilnika „Kenedi wraca do domu” (2003), odnajdujemy na początku 2005 r. w Wiedniu, gdzie przebywa nielegalnie. To film o jego życiu i ponownym procesie ekstradycji z Unii Europejskiej.